Akdenizli olduğumuzdan mı, nedir, herşeyi renkli seviyoruz! Piyasadaki hazır poşet bitkisel çayları alıp ambalajına baktığımızda içerisinde “bamya çiçeği” diye yanlış adlandırılan bir bitkinin bulunduğunu görüyoruz. Kuşburnu çayı, böğürtlen çayı, çilek çayı, elma çayı ve diğer pek çoğundan hangisinin çayını yapsak, kırmızı rengi ve ekşimsi, buruk tadı ile bamya çiçeğinin baskınlığını hissediyoruz. Sizleri bilmem ama ben bu lezzetten pek hoşlanmıyorum. Dolayısıyla hazır bitkisel çay alırken içerisinde “bamya çiçeği” varsa satın almıyorum.
Aslında bildiğimiz bamya Latince “Hibiscus esculentus” bitkisinin meyveleri ve bu bitkinin çiçekleri beyaz renkli. Halbuki çaylara “bamya çiçeği” diye ilave edilen kırmızı renkli bu bitki ise tamamen başka bir türü; “Hibiscus sabdariffa” meyvelerinin dışındaki kırmızı renkli çanak yaprak kalıntıları. Bu bitkinin esas vatanı Afrika (Sudan), ancak ekonomik değeri nedeniyle tropik iklimi olan yerlerde yetiştiriliyor; bilhassa Nijerya, Çin, Malezya ve Tayland’da. Kırmızı rengini antosiyaninler veriyor, C vitamini bakımından da zengin, yani iyi bir antioksidan etkiye sahip. İslam kültüründe aktarlarda “karkadeh” olarak adlandırılıyor. Yüksek tansiyon, kalpte çarpıntı (ekstrasistol) gibi durumlarda oldukça yararlı bir bitki. Ayrıca cinsel kuvveti artırıcı (afrodiziyak) ve kuvvet verici olarak yaygın kullanıma sahip. Kalp çarpıntısı şikayeti olan bir dostum etkisinden çok memnun kaldığını belirtmişti. Ancak deney hayvanlarında yapılan bir çalışmanın sonuçları ileri sürülen afrodiziyak etkinin tamamen aksini ortaya koyuyor.
Yapılan bir bilimsel çalışmada, 12 hafta süre ile -artan miktarlarda (1,15; 2,3; 4,6 g/kg)- “karkadeh” özütü genç sıçanların içme suyuna karıştırılarak verilmiş. Süre sonunda sıçanların vücut ağırlığında yüzde yirmi kadar azalma görülmüş. Esasında hayvanların su tüketim miktarında gözlenen azalma da vücut ağırlığında gözlenen azalma ile aynı oranda, yani sıçanların bu lezzetten pek hoşlanmadığı düşünülebilir. Diğer bir deyişle, vücut ağırlığındaki azalma bir kilo kaybından ziyade daha az su tüketilmesine bağlanabilir.
Çalışmanın asıl önemli sonucu, bu süre sonunda tüketilen miktara bağlı olarak genç erkek sıçanların yumurtalıklarında ortaya çıkan ağırlık kaybı. Yapılan incelemede özellikle yüksek derişimde uygulandığında sperm oluşumunun belirgin derecede azaldığı, dokularda yapısal bozunmalara/dejenerasyona yol açtığı görülmüş.
Şüphesiz bu bulgular sıçanlar üzerine yürütülen bir çalışmanın sonucu, insanlarda ne derecede etkili olabilir henüz bilmiyoruz. Çalışmayı yürüten Nijeryalı araştırıcılar, Nijerya’da bu bitkiden hazırlanan içeceklerin sık olarak kullanılmasının toplumda erkeklerde giderek artan sperm azlığı sorununun nedeni olabileceğini vurguluyor.
Sonuç olarak, bitkisel çay üreticilerinin “bitkisel çay renkli olmalı” düşüncesini değiştirmesi, her bitkisel çay karışımı içerisine “bamya çiçeği” ilave etmekten vazgeçmesi yerinde olacaktır.
