Dünya genelinde yaklaşık her 2-3 kişiden birinin herhangi bir nedene bağlı olarak uykusuzluk çektiği bilinmektedir. Uykusuzluğa yol açan çeşitli nedenler arasında en başta psikolojik faktörler yer almaktadır (%40-55). Bunun haricinde; alkol veya ilaç kullanımı (%15-20), çeşitli akut veya kronik hastalıklar (%10-20), çevre gürültüsü sayılabilir.
Uykusuzluğa karşı uyku verici ilaç kullanımı her zaman uygun bir tedavi stratejisi olarak kabul edilmemelidir. Herhangi bir ilaç tedavisi uygulamadan önce, bazı durumlarda oldukça basit önlemler sorunu çözmekte yararlı olabilmektedir. Mesela, yatmadan önce alınan kafein miktarının azaltılması öncelikli bir önlem olarak düşünülmelidir. Dolayısıyla kafein taşıyan çay, kahve veya kolalı içeceklerin akşam saatlerinden itibaren kullanılmaması çoğu defa yararlı olabilmektedir. Diğer bir yaklaşım ise, yemek ve uyku alışkanlıklarının değiştirilmesi ve düzenlenmesi. Hafif bir akşam yemeği, yatmadan önce kısa bir yürüyüş veya hafif egzersizler yapılması, ılık bir duş veyahut gündüz uykularının bırakılması bazı durumlarda yararlı olabilir. Eğer uykusuzluk öksürük, soğuk algınlığı veya ağrı gibi şikayetlere bağlı ise yatmadan önce alınacak öksürük kesici, ağrı kesici veya soğuk algınlığı ilacı uyku ilacından çok daha etkili olabilmektedir. Eğer uykusuzluk çevredeki gürültü veya horlamaya bağlı ise etkin bir “kulak tıkacı” sorunu çözebilir.
Uyku ilaçlarının kullanılması ile ortaya çıkan en önemli sorunlar; ilaç bağımlılığı ve sersemlik, sedasyon gibi günlük aktiviteyi engelleyici etkiler. Bu durum özellikte yoğun iş temposuna sahip işlerde çalışan kişilerin iş yaşamlarında önemli sorunlar yaratabilmektedir. Bu nedenle, yukarıda sıraladığım basit önlemlerin etkili olmaması durumunda, ikinci önlem paketi olarak bitkisel ilaçların tercih edilmesi bence daha uygun olacaktır.
Rahatlatan, uykuyu kolaylaştıran bitkisel ürünler neler?
Bitkisel ilaç tercihlerinde her zaman en uygun seçim, en hafif etkili olanlar ile sorunun çözümüne çalışılmasıdır. Akşamları Alman papatyası (Matricaria recutita) çiçekleri veya oğulotu (Melissa officinalis) yaprakları ile hazırlanan çayın içilmesi, hafif etkisi ve olumsuz etki riskinin az olması nedeniyle ilk tercih olmalıdır. Özellikle Alman papatyasının spazm çözücü etkisi de akşam yemeğinin sindirilmesine yardımcı olacaktır. Tabii miktarı abartmamak gerekir, taşıdığı idrar artırıcı maddeler nedeniyle fazla içilmesi durumunda gece tuvalet ihtiyacı doğabilir. Bu konudaki en önemli sorun, gerçek ve uygun kalitede papatya ve oğulotu bulunabilmesi. Hatırlarsanız, gerçek Alman papatyasının güvenilir olmasına karşılık piyasada papatyaya benzeyen ve zehirli özellikte (karaciğere zararlı etkisi olan; hepatik veno-oklusif hastalık) papatya türlerinin satıldığından daha önce bahsetmiştim. Bu nedenle, güvenilir firmaların pazarladığı çayların tercih edilmesi doğru olacaktır.
Lavanta çiçeği yağı ile rahatlayınız
Bir başka öneri ise lavanta çiçeği (Lavandula angustifolia). Güvenilir kaynaklarda lavanta çiçeği veya çiçeklerinden elde edilen kokulu yağ “uçucu yağ” için “huzursuzluk, uykuya dalma zorluğu ve fonksiyonel üst karın bölgesi şikayetlerinde etkilidir” ifadesi yer almaktadır. Bu etkinliği bilimsel olarak da klinik çalışmalar ile ortaya konulmuştur. Lavanta çiçekleri ve yağının yatıştırıcı etkiye sahip bileşenleri olarak linalool ve linalil asetat tespit edilmiştir. Uygulama şekillerinden biri, 1-2 çay kaşığı lavanta çiçeği ile hazırlanan çayın içilmesi veya daha basit şekli ile bir kesme şekere 4 damla lavanta yağının (uçucu yağı) damlatılarak emilmesi şeklinde. Burada dikkat edilmesi gereken hususları ise şu şekilde sıralayalım. Öncelikle uçucu yağın kalitesi önemli. Bu nedenle uçucu yağı mutlaka eczaneden satın alınız ve uygun kaliteye sahip olup olmadığını, Lavandula angustifolia/Lavandula officinalis bitkisinden elde edilip edilmediğini, yağın kalitesi ile ilgili belgeleri firmanın güvenilirliğini eczacınıza sorunuz. Çünkü uçucu yağlarda en önemli sorun, pahalı olduklarından diğer yağlar (bilhassa sabit yağ-ayçiçek yağı gibi) ile katıştırılması. Geçenlerde bir aktardan kekik yağı aldık. Öğrenci Laboratuvarında yaptığımız kalite analizinde 10 misli tağşiş (katıştırma) edildiğini tespit ettik. Siz bu üründen etki beklermisiniz? Bir başka uygulama seçeneği ise, küvete ılık su doldurup içine lavanta uçucu yağı ilave edilerek banyo alınması. Kokusu sizi rahatlatacaktır. Lavanta yağını banyo suyuna ilave ederken daha etkili olsun diye sakın önerilen miktarı aşmayınız (5-7 damla), gözünüzde veya mukozada tahriş yapabilir.
