Olası risklerin değerlendirilmesi
Multivitamin preparatları genellikle sağlıklı bir yaşam için gerekli tüm temel vitaminlerin yanı sıra, bazı formülasyonlarda, gerekli mineralleri de sağlayabilmektedir. Diğer taraftan, her ülkede farklı yaş ve cinsiyet grupları için gerekli vitamin seviyeleri uzmanlar tarafından yapılan saha çalışmaları ile belirlenmektedir. Ülkemizde de bu sınırların belirlenmesinde uluslararası kurumlar tarafından belirlenen değerler temel alınmaktadır. Ancak toplumların beslenme profilindeki alışkanlıklar ve farklılıkların tam olarak gözönüne alınmadığı bu tip değerlendirmelerin sağlıklı olamayacağı aşikardır. Dolayısıyla, milliyeti ne olursa olsun, bir toplum içerisindeki sebze ağırlıklı beslenmeyi tercih eden fertlerin vitamin ve mineral gereksinimi, et yemeklerini tercih eden kişilerden büyük ölçüde farklılık gösterecekir. Yaş, cinsiyet, beslenme alışkanlıklarından daha ileri sorgularsak, sebzeyi pişirme şekli, tüketme şekli gibi bir sürü alt farklılıklar söz konusu olabilecektir. Dolayısıyla, kitap ve dergilerde çıkan genel bazı yazılardaki bilgilerden yola çıkarak bilinçsiz şekilde vitamin-mineral tüketiminden kaçınılması gerekir. Kişilerin vitamin gereksinimlerini bilinçli bir şekilde beslenme, pişirme, yaşama alışkanlıklarını göz önüne alarak belirlemeleri daha doğru olacaktır. Diğer bir deyişle, bilinçli kullanım ile gelişigüzel kullanım arasındaki farkı, iyi bir terzi tarafından dikilen bir elbisenin vücuda tam oturması veya konfeksiyon giyimin ise şurasını uzatıp orasını daraltarak uydurulmaya çalışılmasına benzetebiliriz.
Günlük gereksinim miktarının ayarlanabilmesi
Günlük gereksinim miktarını aşmayan miktarlarda multivitamin-mineral kombinasyonlarının kullanılmasının herhangi bir sağlık riskine yol açabileceği yönünde doğrudan bir kanıt bulunmamaktadır. Zaten, geçen hafta da tartıştığımız gibi, bu tip ilaçların kullanılması ile sağlanabilecek yararları veya riskleri tam olarak tespit edebilmek bence pek mümkün değil. Mesela toplum içerisinde yağda çözünen vitaminlerin yağ dokusunda depolanarak yüksek miktarda alınması ile zararlı olabileceği, buna karşılık suda çözünen vitaminlerin depolanmayacağı için fazlasının vücuttan atılacağı gibi yaygın kanı da bilimsel olarak destek bulamamıştır. Ancak yine de bazı riskleri gözardı etmemek doğru olacaktır. Mesela, diyetinde yüksek oranda A vitamini (retinol) bulunan yiyecekler (et, karaciğer ve süt ürünleri) veya kahvaltılık tahıl ürünlerinin kullanılması ile kalça kırıkları ve osteoporoz riskinin arttığı yönünde bazı bilimsel bulgular bulunmaktadır. A vitamini için önerilen günlük gereksinim miktarının 0.6-0.8 mg civarında olduğu ve güvenlik sınırının 3 mg’a kadar çıkabileceği hesaplanmaktadır. Ancak Amerika’da kadınlar arasında yapılan bir çalışmada, A vitamini bakımından zengin diyete ilave olarak kullanılan A vitamini preparatlarının alınması ile seviyenin güvenlik sınırının epey üzerine çıkılabildiği belirtilmektedir. A vitamininin bu şekilde yüksek miktarlarda kullanılması ile karaciğer hasarı söz konusu olabilmektedir.
Bu örnekten de anlaşılacağı üzere önemli sorunlardan biri, günlük vitamin-mineral tüketiminin güvenilir aralıklar arasında ayarlanabilmesidir. Yediğimiz besinlerden aldığımız vitamin ve minerallerin dışında, son yıllarda piyasaya sürülen “vitamin ve mineral katkılı ürünlerin” çeşitlilik ve sayısındaki artışa bağlı olarak hesapta olmayan kaynaklardan da vücuda vitamin –mineral alınıyor. Piyasada bulunan meyva sularından, soğuk veya sıcak meşrubatlara, margarinlere, çerezlere ve hatta çikletlere kadar bir çok ürün içerisine, ticari rekabette öne geçmek amacıyla, vitamin-mineral katkısı yapılıyor. Dolayısıyla günlük gereksinim miktarlarının hesaplanması da zorlaşıyor.
Güvenlik sınırı
Burada bence asıl sorgulanacak olan “güvenlik sınırı”dır. Vitaminler için kullanılan; tolere edilebilir üst doz seviyesi (UL), yan etki göstermeyen en düşük doz (NOAEL), yan etki gözlenen en düşük doz (LOAEL) ve benzeri sınır değerleri, maalesef çok sayıda uzman tarafından “bu doza kadar güvenle kullanılabilir, herhangi bir zararı söz konusu olmaz” şeklinde değerlendirilmektedir. Esasında NOAEL ve LOAEL ilk bakışta birbirine benzer kavramlar gibi görülmekle beraber oldukça farklı; ilki vitaminin kullanılması ile uzun süreli veya kalıcı bir yan etki görülmeyen miktarı, ikincisi ise uzun süreli veya kalıcı bir yan etki gösteren miktarı ifade etmektedir. Bir de günlük gereksinim miktarının (RDA) yeterli bilimsel veri sağlanamadığı için tam olarak kararlaştırılamadığı durumlarda yararlanılan “önerilen ortalama miktar” (AI) söz konusu.
"Günlük sağlık haberleri ve benzer konularla ilgilenenler için www.saglikiletisimplatformu.com'u ziyaret etmekte fayda var. Bu platform, çeşitli sağlık konularıyla ilgili makaleler, uzman görüşleri ve güncel bilgilere erişim sağlıyor. Ayrıca, 'Vitaminler, mineraller ve sağlıklı yaşam' gibi özel sağlık sorularınızı da burada bulabilirsiniz. Ancak, daha detaylı bir inceleme ve kişisel sağlık durumunuzla ilgili öneriler almak isterseniz, online danışmanlık hizmetleri sunan www.onlinemuayenehane.com'u da ziyaret etmenizi tavsiye ederim."
