Her yıl bahar aylarının gelmesi ile birlikte herkesi bir zayıflama telaşı alıyor. Amaç tüm kış boyunca aldığı kiloları verip tatilde “fit” görünmek. Bu hedefe ulaşmak için en akla gelmedik, en çılgın, ölümcül uygulamalara bile gözü kapalı girenler var. Geçtiğimiz yıllarda bir sözde profesörün önerisi ile her gün lavman yaparak bağırsaklarını yıkamaya çalışanlara şahit olduk. Ekonomik sıkıntısı olanların bile, zayıflamak için cebindeki 200-300 lirayı düşünmeden bu ürünlere yatırdığını gördük.

Aslında her yıl bahar aylarında beni tatlı/acı bir heyecan sarar; “Acaba bu yıl hangi bitkileri zayıflatıyor diye pazarlayacaklar?” Bence müthiş bir yaratıcılık örneği; genelde ülkemizde pek bilinmeyen bitkisel ürünler bu şekilde pazara sürülüyor. Bazılarının içerisine de şu ölümlere yol açan “sibutramin” ekleniyor. Birkaç da popüler sanatçı veya mankene internet ya da medyada beyanat verdirdiniz mi, değme gitsin. Çocukluğumda İzmir Konak Meydanındaki saati birisine satan meşhur dolandırıcı “Sülün Osman” vardı. Günümüzde dolandırıcılık farklı bir boyuta erişti.     

Birkaç aydır bir Gojiberry çılgınlığıdır gidiyor. Herkes zayıflattığı ileri sürülen bu meyvenin peşinde. İnternette “goji berry” ve “zayıflama” anahtar kelimeleri ile bir arama yaptım, yüzbinlerce başlık ortaya çıktı. Youtube  ‘da bir çok görsel; 9 ayda 40 kilo verenler,  goji kremi ile 20 yaş gençleşenler, ünlü mankenlerin zayıflama sırlar, …. Yapılan sağlık önerilerine bakıldığında sanırım sadece “Goji berry” kullanarak tüm hastalıkların tedavi edilebileceği düşüncesine kapılıyorsunuz. Bilimsel kaynaklarda ise gojiberry’nin zayıflattığına dair herhangi bir bulguya rastlayamadım. Aklıma sıklıkla tekrarlanan sahtekârlık geldi; bitkilerin içerisine sibutramin katılarak pazarlanması.

Piyasada satılan farklı marka Gojiberry çaylarında tisan zarfının içini açtığımızda içerisinde kırmızı gojiberry’nin zerresi bile yoktu.  Tamamen yapraklardan ibaretti; içeriğinde yeşil çay, mate, kekik, biberiye gibi form çaylarında bulunan bitkilerin bulunduğu ufak puntolarla yazılmıştı. Zaten tüm bitkinin çayını içtiğinde bu şekilde bir etki göstermesi de söz konusu olamaz. Tabi bu çaylar Gojiberry etiketi ile iki misli fiyata satılabiliyor. Diğer taraftan, kurutulmuş tüm meyve içeren ürünlerden birinin içerisindeki meyveyi ağzıma attığımda ağzımda kötü bir acı tat oluştu. Acaba üzerine sibutramin püskürtülmüş olabilir mi diye analiz ettik, ama sibutramin varlığına rastlamadık. Hala acı tadın nereden geldiğini bilemiyorum!

Peki, bilimsel kaynaklarda bu konuda herhangi bir kanıt bulunuyor mu? 2015 yılında Journal of Dietary Supplements dergisinde yayımlanmış bir derleme çalışmasında bu konuda tüm bilimsel çalışmalar incelenerek kapsamlı bir rapor hazırlanmış.

Goji berry, Latince adı ile Lycium barbarum , L. chinense ve yakın türlerin meyveleri. Aslında ülkemizde de yetişen bir bitki pek kimsenin tüketme alışkanlığı bulunmadığından bilinmiyordu. Çin’de ise 2000 yıldır kullanıldığı biliniyor. Meyveler karotenoitler (lutein, zeaksantin) bakımından zengin. Bu bakımdan yaşlanmanın geciktirilmesi ve özellikle ilerleyen yaşlarda ortaya çıkabilen göz hastalıklarının önlenmesi bakımından yararlı olabileceği ileri sürülüyor. Goji berry ile ilgili deneysel (yani in vitro ve in vivo) çalışmalarda tespit edilen geniş bir etkinlik profili var; vücudu serbest oksijen radikallerinin hasarına karşı koruyucu, kansere karşı, şeker hastalığında, yüksek tansiyonu düşürücü, kan lipitlerini düşürücü,  hafızayı artırıcı, bağışıklık sistemini düzenleyici vd. Bu etkilerin gojiberry’nin içerisindeki polisakaritlerinden kaynaklandığı bildiriliyor. Bu durumda zaten çay olarak kullanıldığında bu tip yarar beklenmesi pek akılcı görünmüyor. Ancak meyveyi yerseniz ya da meyve suyu hazırlarsanız yarar söz konusu olabilir. Bu bulguların deneysel olması nedeniyle daha net yorum yapılabilmesi için insanlar üzerinde yürütülmüş klinik çalışmalar önemli.

Klinik çalışma olarak gojiberry meyve suyu pazarlayan bir Amerikan firmasının yürüttüğü çalışmalar var. Bu çalışmalarda hergün 120 mililitre (bir büyük barfdak) meyve suyunun 2-4 hafta süreyle tüketilmesi ile kişilerin enerjisinde artış sağladığı; diyet ve egzersiz ile birlikte uygulandığında kilo kaybı sağlayamadığı ancak bel çevresi ölçüsünü biraz azalttığı; görüşü kuvvetlendirdiği; bağışıklık sistemini düzenlediği; algılamayı artırdığı bildiriliyor. Tabi bu çalışmaların tümü pazarlayıcı firma tarafından desteklendiğinden ne derece tarafsız olduğunu bilemem. Ama pazarlayıcı firma bile zayıflatıcı etkisi bulunduğunu söyleyemiyor. Bel çevresindeki hafif azalma ise yapılan iddialar ile uyumlu değil sanırım!

Risk var mı?

Raporda muhtemel riskler şu şekilde belirlenmiş. Bu risklerin bir kısmı kullanan insanlarda gözlenen vaka bildirimleri, bir kısmı ise deneysel araştırma sonuçlarının yorumlanması sonucu yapılan öneriler.

• Yüksek miktarlarda tüketimine bağlı bulantı ve kusma,
• Hamilelerde rahim hareketlerinin artması sonucu düşük riski,
• Kişisel hassasiyete bağlı alerji riski, bir kişide anaflaksi vakası bildirimi mevcut,
• Radyoterapi gören hastalarda radyoterapiye artan hassasiyet,
• Yüksek tansiyon, diyabet, kan sulandırıcı ilaçların etkisinde artışa bağlı riskler,
• 53 yaşında bir kadında güneşlendiğinde ciltte oluşan kabarcıklar. Özellikle önümüz yaz mevsimi olduğundan bu konuda dikkatli olunmalı.

Bir diğer risk ise Amerikan Besin ve İlaç Dairesi FDA tarafından yapılan analizlerde Çin’den ithal edilen Goji meyvesi ve ürünlerinde yüksek seviyede tarım ve böcek ilacı mevcudiyeti. Bu uyarıyı okuyunca, acaba ağzımda Goji meyvesinin verdiği kötü acı tat bu tip bir tarım ilacından mı kaynaklanıyordu? Fazlaca tüketenlerde karaciğer hasarı riski söz konusu olabilir.

"Günlük sağlık haberleri ve benzer konularla ilgilenenler için www.saglikiletisimplatformu.com'u ziyaret etmekte fayda var. Bu platform, çeşitli sağlık konularıyla ilgili makaleler, uzman görüşleri ve güncel bilgilere erişim sağlıyor. Ayrıca, 'Zayıflama seferberliği' gibi özel sağlık sorularınızı da burada bulabilirsiniz. Ancak, daha detaylı bir inceleme ve kişisel sağlık durumunuzla ilgili öneriler almak isterseniz, online danışmanlık hizmetleri sunan www.onlinemuayenehane.com'u da ziyaret etmenizi tavsiye ederim."