Doğum sonrası depresyonu, annelerin doğum sonrasında karşı karşıya kaldıkları olumsuz etkenler sonucu gelişen ciddi bir zihinsel sorun olarak tanımlanıyor. Genel olarak görülme sıklığı her yüz doğumda 10-15 olarak bildiriliyor. Çocuk bakımının stresi, hayat şartları, eşi ile ilişkilerde yaşanan sorunlar, sosyoekonomik durum, istenmeyen bir doğum olması, doğum şekli, daha önceki düşük vakaları, mevcut psikolojik sorunlar gibi etkenler doğum sonrası depresyon gelişimine yol açabilmektedir. Bu durum özellikle anne ve bebek arasındaki ilişkinin doğal seyrinde gelişmesine engel olmakta, bebeğin bakım ve beslenmesinde aksamalara ve dolayısıyla bebeğin fiziksel ve zihinsel gelişiminde yetersizliklere neden olabiliyor.
Bu gibi durumlarda tedavi amacıyla rutin olarak reçetelenen depresyon ilaçlarının (serotonin geri-emilim inhibitörleri) yararları sınırlı kalmakta, tam bir iyileşme sağlayamadığı, sorunun tekrarlama olasılığının yüksek olduğu bildirilmektedir. Diğer taraftan, bu tip depresyon ilaçlarının ani ayağa kalkışta kan basıncında düşmeye bağlı baş dönmesi vd. (ortostatik hipotansiyon), kalp ritim bozuklukları ve cinsel isteksizlik gibi yan etkileri söz konusu olmaktadır.
Yürütülen bilimsel araştırmalar bitkilerde depresyon tedavisinde yararlı olabilecek, daha güvenilir seçeneklerin mevcut olduğunu ortaya koyuyor. Mesela, sarı kantaron bitkisinin çiçekli topraküstü kısımları doğrudan ya da ekstresi halinde en çok bilinen ve etkili depresyon ilaçlarından biri olarak kabul ediliyor. Hiç şüphesiz, söz konusu “emziren anne” olunca, hem anne ve hem de bebek için daha güvenilir bir seçenek olması tercih nedeni.
Safran, (Crocus sativus Latince bilimsel adı) çiçeklerinin stigmaları (çiçeğin dişi organının uzantısı) hacminin 100 misli kütleyi sarıya boyayabilen değerli bir baharat olarak yemeklerde kullanılıyor. Değerli bir baharat olmasının yanı sıra, özellikle Asya Tıbbına ait eski belgelerde geleneksel olarak binlerce yıldır tedavide çeşitli amaçlarla kullanıldığı kayıtlı; sindirim sorunlarında spazm giderici, gaz söktürücü, bulantı giderici, balgam söktürücü, adet sorunları, adet öncesi sendromu, iltihaplı durumların yanı sıra, yatıştırıcı, depresyon ve algılama sorunları, vd..
Geçen yıl yayımlanan bir klinik çalışmada (bilimsel tasarıma uygun) safran’ın doğum sonrası depresyondaki etkinliği bir sentetik depresyon ilacı olan fluoksetin ile karşılaştırılmış. Hafif ve orta derecede doğum sonrası depresyon teşhisi konulan 18 ile 45 yaşları arasında 68 gönüllü iki gruba ayrılarak 6 hafta süresince bir gruba safran (15 miligram), diğer gruba ise fluoksetin (20 miligram) veriliyor. Sonuçlar başlangıç ve süre sonunda yapılan özel testlerle (HDRS; Hamilton Depresyon skoru) izleniyor. Yapılan değerlendirmede her ikisinin de eşit derecede etkili olduğu tespit edilmiş.
Doğum sonrası depresyon hastalarında yürütülen benzer şekilde planlanmış bir başka çalışmada ise 8 hafta süreyle safran kapsülün (15 miligram) etkisi yalancı ilaç ile karşılaştırılmış. Süre sonunda safran verilen hastalarda başarı oranı yüzde 66’iken, boş ilaç verilen grupta sadece yüzde 6 olarak tespit edilmiş.
Safran üzerinde yapılan araştırmalarda temel bileşenleri safranal ve korsin ‘in sinirsel iletilerin aktarılmasında görev alan uyarıcı maddelerin “nörotransmiterler” (dopamin, norepinefrin ve serotonin) sinir uçlarında geri-emilimini önleyerek sinirsel iletileri hızlandırır.
Şüphesiz Safran’ın sadece doğum sonrası depresyon hastalarında değil, tü hafif ve orta derecede depresyonlarda etkili olabildiği ortaya koyan çalışmalarda bulunmaktadır. Bu çalışmalarda safranın denenen depresyon ilaçları olan imipramin, fluoksetin kadar etkili olduğu, yan etki bakımından ise safranın herhangi bir olumsuz etkiye yol açmadığı, güvenilir olduğu gözlemlenmiştir.
Kashani et al., 2016: Comparison of Saffron versus Fluoxetine in Treatment of Mild to Moderate Postpartum Depression: A Double-Blind, Randomized Clinical Trial. Pharmacopsychiatry doi http://dx.doi.org/10.1055/s-0042-115306.
Tabeshpoura et al., 2017: A double-blind, randomized, placebo-controlled trial of saffron stigma (Crocus sativus L.) in mothers suffering from mild-to-moderate postpartum depression. Phytomedicine 36, 145-52.
