“Stres” sağlıklı bir yaşamın en büyük düşmanı. Uzun yaşam sürelerine sahip topluluklarda yürütülen tüm kapsamlı saha çalışmalarda, uzun yaşayanların stresten uzak bir yaşam sürdürdükleri gözlemlenmiş. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de aynı sonuç alınmış. Geçenlerde yayımlanan bir istatistik gerçekten düşündürücü; büyük kentlerin Kadıköy gibi “köy” ile son bulan semtlerinde yaşayanları saymazsak köylerde yaşayanların oranı sadece yüzde 7,7. Kent yaşamında ise, genel olarak, şu veya bu şekilde ortaya çıkan stres etkenlerden kaçınmak pek mümkün olamıyor, çoğunlukla. Çareyi ilk çare olarak kimyasal ilaçlarda aramak sadece geçici bir çözüm, aslında birçok sorunun başlangıcı olabiliyor.
Bergamot uçucu yağı çaylarımıza güzel koku vermek için ya da parfümeride kullanılır. Uçucu yağın bileşiminde temel olarak limonunsu kokusunu veren limonen ((yüzde 25 ile 53 arası) ve lavanta uçucu yağı içerisinde de bulunan linalol (yüzde 2 ile 20) ve linalil asetat yüzde 15 ile 40 arası) bulunuyor. Yürütülen klinik çalışmalar, hepimizin kokusundan hoşlandığı bu Bergamot uçucu yağının [u.y.] stresle başa çıkmada etkili bir çözüm sağlayabileceğini ortaya koyuyor. Bu çalışmalarda birinde genç sağlıklı bireylerin bir kısmına Bergamot u.y. koklatılırken, diğer gruba hafif müzik dinletilmiş. Her iki grupta da benzer şekilde gözlenen rahatlamanın [parasempatik etki] yanı sıra kan basıncında (sistolik ve diastolik) azalma ve kalp hızında yavaşlama sağlandığı bildiriliyor. Hafif müzik ve Bergamot u.y. birlikte uygulanmasının ilave bir etkisi görülmemiş. Bir başka çalışma da Bergamot u.y. koklamanın aynı şekilde etkili olduğunu doğruluyor. Bu ikinci çalışmada etkinliğin orta ve yüksek anksiyete durumlarında hafif anksiyete vakalarına göre daha belirgin olduğu belirtilmiş.
Diğer taraftan, Bergamot u.y. ile çocuklarda tek koklama ile yapılan uygulamada anksiyeteye etkili olmadığı bildiriliyor. Bergamot u.y. ayakta tedavi olan hastalara yapılacak cerrahi operasyon öncesi koklatılması ile hastanın endişesini giderebildiği gözlemlenmiş. Ancak etkin bir sonuç için kullanılacak Bergamot u.y.’nın mutlaka “doğal” yani bergamot meyvelerinden soğuk pres yöntemi ile elde edilmiş olması gerekiyor. Yapılan araştırmada ilkokul öğretmenleri iki gruba ayrılarak bir gruba “doğal”, diğer gruba ise “sentetik” olarak hazırlanmış Bergamot u.y. koklatılıyor. Öğretmenler daha sonra günlük alışılmış görevlerini yerine getiriyor. Sonuçlar değerlendirildiğinde sadece “doğal” olanın öğretmenlerin fiziksel ve psikolojik performansı üzerinde olumlu etkisi bulunduğu görülüyor. İlkokul öğretmenliğinin nasıl bir zor iş olduğunu düşünürseniz sonuç gayet güzel. Araştırmada ilginç bir not, önemli sanırım, bu uygulamanın “kilosu normalin üzerinde olan bireylerde” etkisiz kaldığı bildiriliyor.
Yeni yürütülen randomize/çapraz döngülü bir çalışmada ise sonuçlar daha ayrıntılı olarak değerlendirilmiş olduğu görülüyor. 41 sağlıklı bayan gönüllüye Bergamot u.y. ya da su buharı koklatılıyor. Endokrinolojik, fizyolojik ve psikolojik ölçümlerin yanı sıra tükürükte kortizol (stres hormonu) seviyesi tespit edilmiş. Sonuç yine Bergamot u.y. nın stresin kontrolünde etkili olabildiğini doğruluyor.
Bergamot uçucu yağının yaklaşık yarısı yatıştırıcı, uyku verici özellikleri bilinen lavanta u.y. ile aynı bileşenleri taşıdığından, strese karşı gözlenen bu etki sürpriz değil. Ancak bir konuda dikkat etmenizi öneririm. Cildinize bergamot u.y. sürüp sakın güneşe çıkmayın. İçerisindeki bergapten (psoralen) nedeniyle güneşe karşı cildin hassasiyetini artırarak güneş yanığına neden olabiliyor.
Mannucci C. et al., 2017. Clinical pharmacology of Citrus bergamia: A systematic review. PTR 31, 27-39.
