Size Amerikan İlaç Dairesinin (FDA) “domates etkisiz” diye yorumuna neden karşı çıktığımı önemli bir bilimsel dergide (Journal of Urology) bu yıl yayınlanan bir faz II (hastalarda yapılmış) çalışmanın sonuçlarını yorumlayarak açıklamaya çalışacağım.
Bu çalışmada, likopenin prostat kanseri (androjene-bağımlı olmayan) hastalarında hiç bir yararı bulunmadığı vurgulanıyor. Çalışma Amerika’da “Mayo Clinic” gibi önemli kuruluşların da yer aldığı çok merkezde yürütülmüş. Kırkaltı prostat kanseri hastasına 4 ay süre ile günde 2 defa 15 mg likopene eşdeğer domates ürünü (etsiz makarna sosu veya domates suyu) verilmiş. Likopen miktarını daha önceki deneylerde uygulanan miktarlara oranlayarak hesaplamışlar. Süre sonunda hastalarda incelenen biyokimyasal parametreler arasında sadece bir hastada kan serumu PSA (prostat antijeni) seviyesinin düştüğü tespit edilebilmiş ve sonuç olarak “domatesin bu tip prostat kanserlerinde etkisiz olduğunun kesinlikle anlaşıldığı” ifade ediliyor. Ayrıca bu domates ürünlerinin kullanımın tam olarak güvenilir olmadığı, hastaların üçte birinde yan etki gözlendiği bildiriliyor. Buraya kadar tamam! Ancak çalışmayı bilimsel olarak incelediğimde kanımca son derece kritik bilimsel yanlışlar söz konusu. Öncelikle de kullanılan domates ürününün kalitesi belirsiz! Kullanılan domates suyu veya salçası 15 mg likopen taşıyor diye belirtmişler ama, bu ürünün kalitesi hakkında hiç bir bilimsel analiz bulunmuyor, gerçekten yeterli miktar likopen bulunduğunu nasıl tespit ettiler, belirsiz? Mesela domates suyu domates salçasına göre çok daha az likopen taşıyor (dörtte biri kadar), yine ketçapta da salçaya oranla üçte biri kadar az likopen var. Taze domatesde ise salçanın onda biri oranında likopen bulunuyor, yani çok düşük. Diğer taraftan, çok yeni bir çalışmada (daha yayınlanmadı bile) domatesin işlendiği sıcaklığın ne kadar önemli olduğu gösterilmiş. 60 derece ve 80 derecede ısıtıldığında likopen dönüşümü düşük oranda iken, 120 derece ısıtıldığında daha yüksek likopen dönüşümü sağlanıyor. Bu nedenle, daha önceki yazılarımda da belirttiğim gibi, salça ile ketçap ile tedavi olmaz, ama sağlıklı bir yaşam için, sağlığımızı korumak için, bu ürünlerin kullanılması şüphesiz yararlı. Çalışmada bildirilen yan etkilere gelince; dikkatinizi çekmek isterim burada bahsedilen yan etki salça soslu makarna ve domates suyunun yan etkisi! Listede yer alan yan etki başlıklarının tümü mide-bağırsak sistemi ile ilgili; bulantı, kusma ve diyare. Bana göre, dört ay süre ile her gün günde iki defa salçalı makarna ve domates suyu içmek zorunda olsanız sizin de mideniz bulanmaz mıydı? Hani bir söz vardır “Her gün baklava börek yenmez!”.
Nitekim İngiltere’de yeni yapılan ve saygın bir dergide yayınlanan bir klinik çalışmanın sonuçları da benim yukarıda ifade ettiği çekinceleri tam olarak destekliyor.
Meyve ve sebze tüketimi kalp sağlığınızı ne derecede etkileyebilir?
Çalışmada günde beş öğün meyve suyunun ve sebze çorbası tüketilmesinin insan sağlığı üzerindeki etkileri incelenmiş. Gönüllülere önce iki hafta süre ile günde 4 gram balık yağı verilerek kan antioksidan kapasitesi artırılmış. Ardından iki gruba ayrılarak (kontrol ve deney) dört hafta süre ile karotenoit (likopen ve karoten) bakımından zengin sebze çorbası ve meyva suyunun (yaklaşık olarak günde 400 gram) yer aldığı bir beslenme rejimi uygulanmış. Değerlendirmeye alınan ölçütler kan karotenoit yoğunluğundaki artış ve kalp-damar hastalıkları bakımından önemli bazı biyokimyasal göstergelerdeki değişim; total kolesterol, iyi (HDL) ve kötü (LDL) huylu koleteserol, homosistein vd. Süre sonunda yapılan ölçümlerde kan (plazması) karotenoit içeriğinde (likopen, alfa- ve beta-karoten) önemli bir artış gözlenmesine karşılık, kanın antioksidan etkisinde dikkate değer bir artış gözlenemediği sonucuna varılmış.
Daha önce de belirttiğim gibi, sadece sebze ve meyve ya da bunlardan hazırlanmış ürünleri tüketerek hastalıklardan korunmak mümkün değil, ama meyve ve sebzenin sağlıklı bir yaşam için gereksinimi de kaçınılmaz. O halde, sağlıklı bir yaşam için bilimsel bulguları bir “SATRANÇ USTASI” becerisi ile kullanmak önemli.
