Eklem ağrılarından şikâyet edenler, ileri yaşlarda bu tip sorunlardan korunmak isteyenler ya da spor yapanların eklem hasarlarını önlemek amacıyla yararlandıkları glukozamin ürünleri ülkemiz dâhil tüm dünyada en çok kullanılan besin desteği ürünlerinin başında geliyor. Glukozaminin genellikle kondroitin sülfat ile birlikte uygulandığında daha etkili olduğu bildiriliyor. Ancak bu ikili karışıma diğer bazı doğal bileşenler ve bitki özütleri de eklenerek daha geniş bir etkinlik sağlanmaya çalışılıyor. Şimdiye kadar bu ürünlerin etkinliği ve güvenilirliği üzerinde yürütülmüş çok sayıda deneysel ve klinik çalışma bulunmaktadır.
Glukozamin vücudumuzda bir çok dokuda metabolizma sonucu meydana gelen bir madde olup özellikle kıkırdak ve kemik gibi dokulardaki glikozaminoglikanların yapısında yer almaktadır. Glukozaminin hücre içerisine geçişi insülin hormonu tarafından uyarılarak glikoz taşıyıcı proteinler vasıtasıyla gerçekleşmektedir. Ancak glukozaminin bu taşıyıcı proteinlere olan ilgisi glikoza göre çok daha düşük olduğundan vücuttaki bir çok dokudaki oranı kana oranla çok daha düşüktür. Glukozamin daha sonra dokuda glukozamin-6-fosfata dönüşür (heksokinazlar ile fosforillenerek). Ağız yoluyla verilen glukozamin (hidroklorür veya sülfat tuzu) midede serbest glukozamin haline dönüşerek ince bağırsaklara geçer ve büyük bir kısmı (yüzde 90) buradan emilir ve büyük bir kısmı karaciğerde metabolize olur. Ağız yoluyla verilen glukozaminin kandaki seviyesi damar yoluyla uygulananın beşte biri kadar düşüktür.
Glukozamin kan şekerini yükseltir mi?
Glukozaminin insülin ve şeker metabolizması üzerindeki etkileri uzun yıllar boyunca araştırıcıların ilgisini çekmiştir. Yürütülen onaltı klinik çalışmada 854 gönüllüye uzun süreli uygulandığında (ortalama 37 hafta) kan şekeri seviyelerinde dikkati çeken bir değişikliğe yol açmadığı tespit edilmiştir. Hatta bu çalışmalardan beşinde kan şeker seviyesinin ufak bir miktar düştüğü (92,9 dan 89,9’a) görülmüştür. Bu çalışmaların haricinde de Tip-2 şeker hastası ya da sağlıklı gönüllülerin kullanıldığı ve değişen sürelerle (90 gün ile 3 yıl) günlük 1500 miligram glukozamin tedavisi uygulanan çalışmalarda yapılan biyokimyasal ölçümlerde glikozillenmiş hemoglobin (HbA1c)[şeker hastalığı tanısında ve tedavinin etkinliğinin değerlendirilmesinde önemli bir değer], açlık kan şekeri, insülin değerleri ve şeker yüklemesi testlerinde belirgin bir değişikliğe yol açmadığı bildirilmektedir.
Sonuç olarak yapılan değerlendirme çalışmalarında glikozamin, önerilen miktarlarda kullanıldığında şeker metabolizması üzerinde herhangi bir etkisinin bulunmadığı tartışılmaktadır. Aslında matematiksel olarak da bu bulgu doğrulanabilmektedir. Günde 200-300 gram karbonhidrat tüketen bir insanda ortalama 4-20 gram glukozamin üretilmektedir (ortalama günde 12 gram). Halbuki glukozaminin ağız yoluyla günlük önerilen tedavi dozu 1500 miligram verildiğinde bunun sadece yüzde 20-26’si emildiğine göre kan seviyesi 0,3-0,4 gram civarında olacaktır.
Benim gözlemlerim de bu bilimsel yorumlar ile örtüşüyor. Tip-2 diyabet hastası bir arkadaşım glukozamin kullandığında glikozillenmiş hemoglobin (HbA1c) seviyesinin 4,5’dan 3,0’e düştüğünü belirtti. Ancak bir başkası ise glikozillenmiş hemoglobin (HbA1c) seviyesini yükselttiği için bıraktığını ifade etti. Bu durumda belki kişisel hassasiyetleri de dikkate almak gerekebilir. Bu konuda bir çözüm olarak; hastaların glukozamin kullanmaya başladıktan sonra bir ay süre ile kan şekeri ve glikozillenmiş hemoglobin (HbA1c) seviyelerini kontrol etmeleri önerilebilir.
Bu kadar yaygın kullanılan bu doğal ürün ne kadar güvenli?
Deney hayvanlarında kısa ve uzun süreli olarak çok yüksek miktarlarda bile verildiğinde herhangi bir zararlı etki gözlenmemiş. Yapılan hesaplamalara göre insanlarda güvenli olarak kullanılabilecek miktar 70 kiloluk bir insan için günlük 12,8 gram olarak belirlenmiş. Bir insan için günlük önerilen miktar 1,5 gram olduğuna göre herhangi bir risk görülmemektedir.
Glukozamin preparatları osteoartrit hastaları için ve risklerin önlenmesinde kolay kolay vazgeçilebilecek, göz ardı edilebilecek ilaçlar değil. Hem yan etkisi bakımından son derece güvenilir, hem de etkili. Ben tek başına glukozamin formülasyonlarından ziyade kombine formülasyonların tercih edilmesi gerektiğini düşünüyorum.
