Hepimizin bildiği bir atasözü “Elmayı soy da ye, armudu say da ye”; elmanın kabuğu soyularak, armudun ise aşırıya kaçılmadan tüketilmesini öneriyor. Son yıllarda elma ve diğer meyvelerin mutlaka kabuğu soyulduktan sonra tüketilmesi konusundaki uyarılar yazılı ve sözlü yayınlarda dikkatimi çekiyor. Aslında gerekçe haklı, tarım ilaçları ve çevresel toksin bulaşmalarının yanı sıra daha uzun raf ömrü sağlamak amacıyla bazı meyve ve sebzelere uygulanan işlemlere karşı bir önlem. Ancak ben her zaman, iyice yıkadıktan sonra, ELMAYI SOYMADAN, DİŞLEYEREK yemeyi tercih ederim. Peki, işin BİLİMSEL boyutu ne? Ben atalarımızın uyarılarına uymayarak hata mı yapıyorum?
Yukarıdaki atasözü sanırım bizim atalarımıza ait, çünkü İngilizce kaynaklarda bu şekilde bir uyarı bulunmuyor. Zaten yabancıların da elmayı genellikle benim gibi tükettiklerini görüyorum. İngilizce kaynaklarda yer alan bir atasözü, elmanın sağlığımız için ne kadar önemli olduğunu “An apple a day keeps the doctor away “ (Günde bir elma doktoru uzak tutar) ortaya koyması bakımından dikkat çekici. Bu söz Amerikan Kanser Enstitüsünün (NCI) web sayfasında da yer alıyor; “Günde bir elma kanseri uzak tutar”. Bu söz acaba ne kadar gerçekçi?
Elma, iltihaplı hastalıklar ve kanser
Araştırmalar serbest radikallerin vücutta tetiklediği oksidatif hasarın kalp ve damar hastalıkları, iltihaplı hastalıklar ve kanser gibi önemli hastalıkların gelişmesinde temel rol oynağını ortaya koyuyor. Bu nedenle günümüzde bu gibi hastalıklardan korunma amacıyla antioksidan etkili besinler ve besin desteklerinin kullanılması öneriliyor. Nitekim yapılan saha çalışmalarında (epidemiyolojik) elma kullanımının bu tip hastalıkların oluşumu riskini düşürdüğü gözlemlenmiş. Elma zengin fenolik içeriği ile insanlar için en iyi antioksidan kaynaklarından biri olarak kabul ediliyor. Fenolik bileşiklerin başlıcaları; flavonoller (kersetin türevleri), flavanoller (kateşinler, prosiyanidinler), antosiyaninler (siyanidin galaktozit), fenolik asitler (klorojenik asit, gallik asit türevleri) ve dihidrokalkonlar (floridzin). Elmanın gerek kabuğunda ve gerekse içerisinde kuvvetli bir antioksidan olan kersetin türevleri en baskın fenolik bileşikler. Zaten bu nedenle günde bir elmanın kansere karşı etkinliği ön plana çıkarılıyor.
Elma kabuğu (kurutulmuş) ile yapılan araştırmalarda gözlenen belirgin iltihap giderici etkisine bağlı olarak romatizma gibi iltihaplı eklem hastalıklarında elma kabuğunun yararlı olabileceği bildiriliyor.
Antioksidan çeşitliliği kabuklarda daha fazla
Bilhassa kırmızı elmaların kabuğunda daha yüksek miktarda bulunan antosiyaninlerin etkinlik çeşitliliğinin daha geniş olduğu gösterilmiş (peroksit radikallerine karşı daha etkili). Yani, elmayı kabuğu ile tükettiğimizde koruyuculuk kapsamı daha da genişliyor.
Antioksidan polifenol miktarı kabuklarda daha yüksek
Yapılan bir çalışmada farklı elma tiplerinin kabuğunda ve içerisinde bulunan polifenollerin miktarı incelenmiş. Elma kabuklarında klorojenik asit, kafeik asit, p-kumarik asit, protokateşik asit, içinde ise klorojenik asit ve kafeik asit temel bileşenler olarak tespit edilmiş. Kabukların polifenol içeriğinin, meyve içine göre daha yüksek olduğu, hatta bazı polifenollerin sadece kabuklarda yer aldığı bildiriliyor.
Elma kabuğunda bulunan maddeler kanser üzerinde daha etkili
Yapılan bir çalışmada elma kabuğunda bulunan ursolik asidin kanser hücrelerinin gelişimini engellediği deneysel olarak gösterilmiş. Araştırıcılar ursolik asit bakımından zengin elma kabuğu özütü ile saf ursolik asidin etkisini karşılaştırdıklarında etkinliğin elma kabuğunda çok daha yüksek olduğunu gözlemlemişler.
Elma kabuğu ülsere yol açan bakterinin ölmesini sağlıyor
Elma kabuğunda (Granny Smith tipi, şu sert yeşil elmalar) bulunan yüksek molekül ağırlığına sahip polifenollerin üreaz enzimini baskıladığı yapılan çok yeni bir çalışmada ortaya konulmuş. Bu neden önemli? Ülsere yol açan etkenlerden biri olan Helikobakter (Helicobacter pylori) bakterisi midenin kuvvetli asit koşullarında yaşamını sürdürebilmek için üreaz enzimi üretir. Bu suretle üreden amonyak üreterek mide asidine karşı bir savunma kalkanı oluşturur. Bu bakterinin ürettiği üreaz enzimini baskıladığımızda, mide asidi bu bakteriyi yok eder. Aslında elma kabuğunun diğer bazı zararlı mikroplar (bakteri ve mantar) üzerinde de etkili olabildiğini gösteren çalışmalar bulunuyor.
Elmanın kabuğunu atarak neler kaçırdığınızın farkında mısınız? Ne dersiniz? Atasözümüzü “ELMAYI DİŞLE DE YE, ARMUDU SAY DE YE” şeklinde değiştirmeli miyiz?
Bi X et al., 2014: Anthocyanin contributes more to hydrogen peroxide scavenging than other phenolics in apple peel. Food Chemistry 152, 205–209.
Jensen, G.S., Attridge, V.L., Benson, K.F., (...), Carter, S.G., Ager, D., 2014: Consumption of dried apple peel powder increases joint function and range of motion. Journal of medicinal food 17 (11), 1204-1213.
Lee J., et al., 2017: Identification/ quantification of free and bound phenolic acids in peel and pulp of apples (Malus domestica) using high resolution mass spectrometry (HRMS). Food Chemistry 215, 301–310.
Mobley HL., 1996: The role of Helicobacter pylori urease in the pathogenesis of gastritis and peptic ulceration. Aliment Pharmacol Ther. 10 Suppl 1: 57-64.
Olsson, M.E., Andersson, S.,Johansson, D., Oredsson, S.,Gustavsson, K.-E., 2014: Effects of extracts of apple peel from organically and integrated production cultivated apples and ursolic acid on cancer cell proliferation. Acta Horticulturae.
