Geçen hafta, Fransa’da Le Monde gazetesinde yer alan bir haberde, bazı ilaçlara ve kozmetik ürünlere koruyucu olarak ilave edilen parabenlerin zararlı olduğuna, bazı kanserlerin oluşumuna yol açabileceğine ilişkin bir haber yer aldı. Bu haber ile ilgili olarak ülkemizde de basında haberler ve görüşler vardı.

Aslında bu tip haberler sık sık gündeme gelir. İlaç ya da gıdalara ilave edilen koruyucu maddelere hep şüphe ile bakılır. Ama, bunca teknolojik gelişmelere rağmen,  zararlı ya da zararsız mı olduğu hususunda kırk-elli yıl öncesinden daha farklı bir sonuca varılabilmiş değil. Bir Hamlet repliği gibi “kullanmak ya da kullanmamak”.

Gıda, kozmetik ya da ilaç ürünleri içerisine koruyucu maddelerin ilave edilmesinin nedeni bu ürünlerin raf ömürlerini ve etkinliğini artırmak, bozunmalarını önlemek. Bu maddeler ilave edilmediğinde tehlike çok daha ciddi boyutlarda; gıda ya da ürün içerisinde üreyecek olan bakteri ve mikroskobik mantarların toksinleri başta çeşitli tip kanserler olmak üzere bir çok ciddi hastalığa yol açabilmekte ve ölümcül olabilmektedir. Mesela, aflatoksinler bir mantar toksinidir ve karaciğer kanserinin başlıca etkenlerindendir; ya da konserve gıdalarda gelişebilen bir bakteri toksininin yol açtığı botulizm ölümcüldür. Bu koruyucu maddeler, ayrıca, gıda ve diğer ürünlerde bekleme sırasında ya da ortam koşullarına bağlı olarak meydana gelebilecek kimyasal değişiklikleri önleyerek ürünün etkinliğini de korumaktadır. O halde koruyucu maddelerin gıda ya da ilaç ve kozmetik ürünler içerisine ilave edilmesi zorunlu. Aksi takdirde, gıdaların hemen hazırlanıp tüketilmesi, ilaç ve kozmetik ürünlerinin ise günlük olarak hazırlanması gerekir. Bu mümkün mü?

Bu durumda tek çıkar yol, kullanılan koruyucu maddelerin güvenilirliğinin sıkı bir şekilde izlenmesi. Uluslararası sağlık örgütleri bu maddelerin güvenilirliğini dünya çapında izlemekte ve gerekli uyarıları yapmaktadır.

Le Monde gazetesinin haberine konu olan parabenlerin güvenilirliğine ilişkin Yeditepe Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet Aydın’ tarafından hazırlanan bir kısa bilgilendirme yazısını sizlere iletiyorum.

Parabenler (para-hidroksibenzoik asit esterleri ve sodyum tuzları) gıda maddelerinde, ilaçlarda ve kozmetik ürünlerde mikrop üremesini önlemek amacıyla koruyucu olarak kullanılmaktadırlar. Parabenler insanlar için düşük toksisitede ve yüksek mikrop öldürücü (bakteri ve mantarlara) özellikte olması nedeniyle koruyucu olarak en çok tercih edilen maddelerdir. Güvenilir kullanım için şüphesiz en önemli husus, bu ürünler içerisine sağlık örgütleri tarafından önerilen derişimlerde ilave edilmesidir. Avrupa Birliği tarafından ilaçlarda %0.25 ve kozmetik ürünlerde ise %0.4 civarında kullanılmasının güvenli olduğu bildirilmektedir.

Yapılan ayrıntılı çalışmalarında parabenlerin vücut tarafından emildiği, yüksek oranda (yaklaşık %99) metabolize olarak idrarla atıldığı tespit edilmiştir. Avrupa İlaç Ajansının 31 Mayıs 2010 tarihinde yapmış olduğu değerlendirmede metil ve etil parabenlerin uygun oranda kullanıldığında güvenli olduğu bildirilmiştir. Ancak deney hayvanı çalışmaları sonuçları dikkate alınarak yapılan değerlendirmede “propil parabenin” bir önlem olarak yenidoğan, bebek ve çok küçük çocuklar için hazırlanan ürünlerde kullanılmaması gerektiği bildirilmiştir. Ayrıca paraben kullanımı ile meme kanseri gelişimi arasında hiç bir ilişki bulunmamaktadır.

Konu uzmanının değerlendirmesi bu şekilde. Halk arasında bir deyiş vardır; “Bir deli kuyuya taş atar, kırk akıllı çıkaramaz”. Parabenlerin soya sosundan bile bin ile milyon defa daha zayıf östrojenik etkisi tespit edilmiş. Bir kişi östrojenik aktivitesi var, bu meme kanserini tetikler diye saçma bir yorum yapıyor; temizle temizleyebilirsen.

Her zaman tekrarladığım gibi, fazla miktarda su bile içseniz öldürücü olabilir. O halde, aldığınız gıda, ilaç ya da kozmetik ürünlerinin kalitelerinden emin olmak için firma güvenilirliğini ön plana almak gerekir.     

"Günlük sağlık haberleri ve benzer konularla ilgilenenler için www.saglikiletisimplatformu.com'u ziyaret etmekte fayda var. Bu platform, çeşitli sağlık konularıyla ilgili makaleler, uzman görüşleri ve güncel bilgilere erişim sağlıyor. Ayrıca, 'Gıda ve ilaçlara ilave edilen koruyucu maddeler zararli mi?' gibi özel sağlık sorularınızı da burada bulabilirsiniz. Ancak, daha detaylı bir inceleme ve kişisel sağlık durumunuzla ilgili öneriler almak isterseniz, online danışmanlık hizmetleri sunan www.onlinemuayenehane.com'u da ziyaret etmenizi tavsiye ederim."