Ramazan ayı ve oruç denilince sanırım ilk akla gelen besinlerin başında hurma meyvesi geliyor. Bilimsel adı ile Phoenix dactylifera bir tropik iklim palmiyesi ve insanoğlunun kültürünü yaptığı ilk bitkilerden biri olarak da biliniyor. Hurma meyvesinin sağlık için yararları ile ilgili olarak çeşitli kaynaklarda birçok iddialar yer almaktadır. Hurma meyvesinin İslam âlemi için sembolik önemi ve genel olarak “sağlıklı bir meyve olduğu” şeklindeki bu inanışa rağmen hurma meyvesinin içeriği ve insan sağlığı bakımından olası yararlarını araştıran bilimsel araştırmaların sayısı oldukça az ve büyük çoğunluğu son 10-15 yılda yapılmış.
Hurma meyvelerinin bileşimi farklı hurma tiplerine göre değişiklik gösterebiliyor. Temel bileşen olarak başlıca früktoz %39 ve glikoz (%26) olmak üzere zengin bir karbonhidrat içeriğine sahip (%44-88). Hurma meyveleri diyet lifi (%6,4-11,5), pektin (%0,5-3,9) gibi yavaş sindirilen içerik bakımından da zengin olduğundan bağırsaklarda doluluk hissi yaratılmasında rol oynuyor. Diğer taraftan, düşük bir protein (%2,3-5,6) oranına sahip olmasına karşılık hiç bir meyvede bulunmayan amino asit çeşitliliğine sahip olduğu bildiriliyor (23 farklı amino asit taşır). Meyveler düşük yağ (%0,2-0,5) oranına sahip. Ayrıca 15 kadar çeşitli mineral tuzları (yüksek sayılabilecek potasyum oranının (%0,9) yanı sıra bor, kalsiyum, kobalt, bakır, flor, demir, mağnezyum, manganez, potasyum, fosfor, sodyum ve çinko), vitaminler (az miktarda C, B1, B2, niasin ve A) taşıyor. Meyvelerde bu genel besin öğelerinin haricinde zengin bir fenolik içeriği bulunuyor ve bileşimi olgunluk sürecine göre farklılık gösteriyor (luteolin, kersetin, apigenin türevi flavonoit glikozitleri; klorojenik asit, kafeik asit, pelargonin ve ferulik asit).
Etkinliği ile yapılmış sınırlı sayıda bilimsel araştırma bulunuyor. Meyvelerin fenolik içeriği ile bağlantılı olarak antioksidan etkisi bulunduğu, bu bakımdan deney hayvanlarında deneysel olarak oluşturulan sinir, karaciğer ve böbrek hasarlarına karşı koruduğu gösterilmiş. Bağışıklık sistemini uyarıcı etkileri ise yine meyvelerdeki fenolik ve polisakarit (1-3 ve 1-4 bağlı beta-glukan) içeriği ile ilişkilendiriliyor. Bilindiği gibi beta-glukan taşıyan bazı ürünler eczanelerde bağışıklık sistemini desteklemek amacıyla kullanılıyor. Hurma meyvesinin etkinliğini bilimsel olarak ortaya koyan mevcut bilgiler bu kadar.
Diğer taraftan, yapılan iki araştırma hurma ile ilgili dikkat edilmesi gereken önemli iki riski ortaya koyuyor. Suudi Arabistan’da piyasadan alınan 50 hurma örneğinde çeşitli mikroorganizmalar (mikrofungus) bulunduğu (Aspergillus flavus, Aspergillus niger, Penicillium chrysogenum ve Rhizopus stolonifer) tespit edilmiş. Bunlardan üçte birinde aflatoksin ve okratoksin gibi karaciğere zarar veren tehlikeli toksinler bulunduğu bildiriliyor. Bu bakımdan yediğiniz hurmaların ne derece güvenilir olduğunu sorgulamalısınız. Bir başka çalışmada ise, yıkanmadan tüketilen hurma örneklerinde kurşun ve kadmiyum gibi insan sağlığı için riskli ağır metallerin bulunduğu ve bu bakımdan mutlaka yıkandıktan sonra tüketilmesi gerektiği belirtiliyor.
Yüksek şeker içeriğine rağmen hurmanın glisemi indeksinin düşük olduğu belirtiliyor. Ancak fazla ve sürekli kullanımının pasta yemek gibi sorunlara yol açabileceği göz ardı edilmemeli.
Ishurd O, Sun C, Xiao P, Ashour A, Pan Y., 2002. A neutral beta-D-glucan from dates of the date palm, Phoenix dactylifera L. Carbohydr Res. 16;337(14):1325-8.
Al-Shahib W, Marshall RJ., 2003. The fruit of the date palm: its possible use as the best food for the future? Int J Food Sci Nutr. 54(4):247-59.
Hong YJ, Tomas-Barberan FA, Kader AA, Mitchell AE. 2006. The flavonoid glycosides and procyanidin composition of Deglet Noor dates (Phoenix dactylifera). J Agric Food Chem. 54:2405-11.
Saafi EB, Louedi M, Elfeki A, Zakhama A, Najjar MF, Hammami M, Achour L., 2011: Protective effect of date palm fruit extract (Phoenix dactylifera L.) on dimethoate induced-oxidative stress in rat liver. Exp Toxicol Pathol. 63: 433-41.
Aldjain IM, Al-Whaibi MH, Al-Showiman SS, Siddiqui MH., 2011. Determination of heavy metals in the fruit of date palm growing at different locations of Riyadh. Saudi J Biol Sci. 18(2):175-80.
Karasawa K, Uzuhashi Y, Hirota M, Otani H. 2011. A matured fruit extract of date palm tree (Phoenix dactylifera L.) stimulates the cellular immune system in mice. J Agric Food Chem. 59(20):11287-93.
Pujari RR, Vyawahare NS, Kagathara VG. 2011. Evaluation of antioxidant and neuroprotective effect of date palm (Phoenix dactylifera L.) against bilateral common carotid artery occlusion in rats. Indian J Exp Biol. 49(8):627-33.
Saafi-Ben Salah EB, El Arem A, Louedi M, Saoudi M, Elfeki A, Zakhama A, Najjar MF, Hammami M, Achour L. 2012. Antioxidant-rich date palm fruit extract inhibits oxidative stress and nephrotoxicity induced by dimethoate in rat. J Physiol Biochem. 68(1):47-58.
Gherbawy YA, Elhariry HM, Bahobial AA. 2012. Mycobiota and mycotoxins (aflatoxins and ochratoxin) associated with some Saudi date palm fruits. Foodborne Pathog Dis. 9(6):561-7.
Vayalil PK. 2012. Date fruits (Phoenix dactylifera Linn): an emerging medicinal food. Crit Rev Food Sci Nutr.;52(3):249-71.
Zhang CR, Aldosari SA, Vidyasagar PS, Nair KM, Nair MG. 2013. Antioxidant and anti-inflammatory assays confirm bioactive compounds in Ajwa date fruit. J Agric Food Chem. 61(24):5834-40.
Amira el A, Behija SE, Beligh M, Lamia L, Manel I, Mohamed H, Lotfi A. 2012. Effects of the ripening stage on phenolic profile, phytochemical composition and antioxidant activity of date palm fruit. J Agric Food Chem. 60(44):10896-902.
Bauza E, Dal Farra C, Berghi A, Oberto G, Peyronel D, Domloge N. 2002.Date palm kernel extract exhibits antiaging properties and significantly reduces skin wrinkles. Int J Tissue React. 24(4):131-6.
