Son yıllarda yürütülen bilimsel araştırmalar binlerce yıldır bir baharat olarak yemeklerimize lezzet katan Zencefil rizomunun önemli sağlık savaşçılarından biri olduğunu ortaya koyuyor. Zencefilin biyolojik etkilerini araştıran ikibin kadar bilimsel çalışmadan binbeşyüzü son on yılda yapılmış. Bir baharat olarak tükürük ifrazını, mide asidini ve safra salgısını artırıcı özellikleri ile yemeklerde bir lezzet öğesi olmasının ötesinde bilhassa yağlı besinlerin sindirimine yardımcı oluyor, spazm giderici özelliği ile de sindirim sistemini rahatlatıyor. Son yıllarda yangı giderici etkisine bağlı olarak bilhassa romatizma tipi eklem ağrılarının hafifletilmesinde etkisi klinik çalışmalar ile de ortaya konuldu. Vasıta tutması, hamilelik bulantıları (dikkat 1 gramdan fazlası düşüğe yol açabilir), kanser ilaçlarının yol açtığı bulantı ve kusmaların önlenmesinde sıklıkla yararlanılıyor.
Yayımlanan bazı çalışmalarda zencefilin kan lipit değerleri (kolesterol, trigliserit, lipoproteinler; HDL, LDL) üzerinde de etkili olduğu görülüyor. Zencefilin bu tip etkileri bulunduğu çeşitli araştırma grupları tarafından ilk olarak deney hayvanları üzerinde yürütülen deneysel çalışmalar ile ortaya konulmuş. 10 hafta süreyle yüksek kolesterollü diyet ile beslenen tavşanlara zencefillin alkollü özütünün verilmesi ile doku ve kan lipit değerlerinin (kolesterol, trigliserit, lipoproteinler ve fosfolipit) düşürülebildiği ve damar sertliği riskinin azaltılabildiği, bu etkisinin kolestrol tedavisinde kullanılan ilaç (gemfibrozil) kadar belirgin olduğu gözlemlenmiş. Bir başka çalışmada ise, bu defa zencefilin sulu özütünün yine yüksek kolesterol diyeti ile kan lipit değerleri yükseltilmiş deney hayvanlarında (sıçan) etkisi incelenmiş. İki ve dört hafta sonra yapılan değerlendirmelerde kan lipit profilinin statin grubu ilaçlar kadar etkili bir şekilde düzeltilebildiği, total kolesterol, LDL-kolesterol ve trigliseritin düştüğü ve HDL-kolesterolün yükseldiği bildiriliyor.
Deney hayvanları üzerinde elde edilen bu sonuçlar, bilimsel tasarıma uygun (randomize, çift körlü, plasebo kontrollü) yürütülen bir klinik çalışma ile de doğrulanıyor. Kan kolesterol ve trigliserit seviyeleri 200 mg/mL’nin üzerinde olan hiperlipidemi hastaları iki gruba ayrılıyor. Seçilen hastalardan şeker hastası, hipotiroidi (düşük tiroid), hamile, peptik ülser hastası, alkol kullanıcısı olanlar hariç tutuluyor. Kırkbeş hastadan oluşan deney grubuna günde üç defa 1 gramlık zencefil rizomu taşıyan kapsüller verilirken, kırk hastadan oluşan diğer gruba (plasebo) zencefil yerine etkisiz madde (laktoz) taşıyan aynı görünüşte kapsüller uygulanıyor. Uygulama 45 gün sürdürülüyor. Uygulamanın başlangıcında ve 45 gün sonra alınan kan örneklerinde serum lipit değerleri ölçülüyor. Yapılan değerlendirmede her iki grup hastaların kanlarındaki kolesterol, trigliserit, düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) çok düşük yoğunluklu lipoprotein (VLDL) değerleri karşılaştırılıyor. Zencefil verilen grupta trigliserit ve kolesterol seviyelerinin belirgin bir şekilde düştüğü, yüksek yoğunluklu kolesterol (HDL) seviyesinin belirgin bir şekilde artarken, LDL ve VLDL’nin azaldığı gözlemlenmiş.
Bu bulgular, zencefil köklerinin özellikle yağlı ve etli yemeklerin sindirilmesine yardımcı olmasının yanı sıra, bu tip besinlerin kan lipit değerlerimizde yol açtığı ve damar sertliğine yol açabilecek artışları önleyebileceğini gösteriyor. O halde, kan lipit değerleri ile bir sorununuz varsa zencefile günlük yaşamınızda daha fazla yer vermeniz yararlı olabilir. Bu tip bir sorununuz bulunmuyorsa da önlem olarak, bilhassa yağlı ve etli yemeklerden sonra hazırlayacağınız zencefilli bir çay (içerisine papatya ve rezene poşeti ilave edilebilir) vücudunuzu rahatlatacaktır.
Alizadeh-Navaei R, et al., 2008: Investigation of the ginger on the lipid levels. A double blind controlled clinical study. Saudi Med J 29, 1280-4.
Al-Noory AS, et al., 2013: Antihyperlipidemic effects of ginger extracts in alloxan-induced diabetes and propylthiouracil-induced hypothyroidism in rats. Pharmacognosy Res 5(3), 157-61.
Bhandari U, Sharma JN, Zafar R., 1998: The protective action of ethanolic ginger (Zingiber officinale) extract in cholesterol fed rabbits. J Ethnopharmacol. Jun;61(2):167-71.
ElRokh el-SM, Yassin NA, El-Shenawy SM, Ibrahim BM. 2010: Antihypercholesterolaemic effect of ginger rhizome (Zingiber officinale) in rats. Inflammopharmacology. Dec;18(6):309-15.
