Bir süre önce bu köşede son yıllarda dikkatleri çeken bir sebze olan kırmızı pancar ile ilgili bilimsel araştırmaların sonuçlarına yer vermiştim. Kırmızı pancar içerisindeki nitratların insan metabolizmasındaki rolü ile ilgili yeni bulgulara karşılık güvenilirliği ile ilgili mevcut bilgilerin yetersiz olduğunu belirtmiştim. Özellikle kırmızı pancar tüketildiğinde vücuda giren nitratların ne derecede kanserojen nitrözaminlere dönüşerek risk oluşturabileceği henüz bilinmiyor. Bu bakımdan özellikle sporcuların sınırlı sayıdaki bilimsel çalışmaların sonuçlarına bakarak, performanslarını artırmak amacıyla gelişigüzel şekilde ve aşırı miktarlarda bu tip ürünleri kullanmasının riskli olabileceği bildiriliyor.
Yeni yayımlanan bir klinik araştırma konuya farklı bir boyut kazandırıyor. Kırmızı pancar içerisindeki bileşenlerden betalainlerin (özellikle betanin ve indiksantin) kuvvetli antioksidan etkiye sahip olduğu ve miyeloperoksidaz enzimine bağlı olarak meydana gelen ve kuvvetli bir oksidan olan hipoklorik asidi baskıladığı bildiriliyor. Dolayısıyla betainlerin hipoklorik asidin eklemlerde yol açtığı oksidatif hasarları önleyebileceği düşünülmektedir. Bu fikirden hareketle kırmızı pancar içerisindeki riskli nitrat ve şeker bileşenleri uzaklaştırılarak en az yüzde 25 betalain taşıyan patentlenmiş bir özel kırmızı pancar özütünün diz-eklemi artriti bulunan hastalarda etkinliği bilimsel tasarımda (çift körlü, plasebo kontrollü) bir klinik çalışma ile araştırılmış.
Polonya’da yürütülen klinik araştırmada yaşları 45 ile 65 arasında 40 artrit hastası iki gruba ayrılarak 10 gün süreyle bir gruba boş ilaç, diğer gruba ise günde iki defa özel özüt (2 defa 50 miligram) verilmiş. Uygulamanın 5 ve 10. günlerinde yapılan özel etkinlik değerlendirmesinde (özel testler WOMAC, VAS ve McGill Ağrı Değerlendirmesi) özel kırmızı pancar özütü verilen hastaların ağrı değerinde yüzde 25-27 kadar bir azalma olduğu gözlemlenmiş, eklem hareketlerinde rahatlama sağlanmış. Ayrıca hastaların kendi memnuniyet anketleri değerlendirildiğinde, muhtemelen hastaların hareketliliğindeki artışa bağlı olarak hastaların kendilerini daha enerjik hissetmelerini sağladığı bildirilmektedir. Bu konuda daha net bir değerlendirme yapılabilmesi için çalışmanın daha yüksek sayıda hasta üzerinde ve daha uzun süreli uygulanması ile elde edilecek sonuçlara gereksinim olduğu belirtiliyor.
Sonuç olarak, nitrat içeriği nedeniyle henüz net bir risk değerlendirmesi yapılamayan kırmızı pancarın içerisindeki riskli bileşenlerin uzaklaştırılması ile hazırlanan ve etkili bileşenleri yoğun olarak taşıyan özütün artrit hastalarında yararlı olabileceği görülüyor.
Pietrzkowski Z. et al., 2014: Betalain-rich red beet concentrate improves reduced knee discomfort and joint function: a double blind, placebo-controlled pilot clinical stud. Nutrition and Dietary Supplements 6, 9-13.
