Kimileri sağlıklı yaşam için bol bol “kuyruk yağı” tüketilmesini önerse de, “Akdeniz diyeti” günümüzde uzmanlarının büyük bir çoğunluğu tarafından sağlıklı bir yaşam için önerilen ideal beslenme şekli olarak kabul ediliyor. Akdeniz diyetinin temelinde yemeklik yağ olarak zeytinyağı kullanılması, yüksek oranda bitkisel içerikli beslenme, orta ile yüksek arası miktarlarda balık ve diğer deniz ürünleri tüketilmesi, düşük oranda et tüketimi, az ile orta arası miktarlarda süt ürünleri ve yemeklerde düzenli olarak orta miktarlarda kırmızı şarap içilmesi gibi unsurlar yer almaktadır. Akdeniz diyetinin insan sağlığı bakımından en çok tartışılan ve deneysel, klinik ve saha çalışmalarda en çok vurgulanan özelliği kalp-damar sağlığı bakımından sağladığı yararlardır.
İspanya’da 2005 ve 2010 yılları arasında 66 ay süren ve 7447 kişi üzerinde yürütülen uzun süreli, çok merkezli bir kapsamlı çalışmada (PREDIMED-NAVARRA) farklı katkılar ile desteklenen Akdeniz diyetinin kalp ve damar sistemi üzerindeki etkileri incelenmiş. Çalışma yaşları 55 ile 80 arasında olan ve herhangi bir kalp ve damar hastalığı bulunmayan, ancak tip-2 şeker hastalığı ya da benzeri etkenlere bağlı olarak damar hastalığı gelişme riski yüksek olan kadın ve erkek gönüllüler üzerinde yürütülmüş. Gönüllüler gruplara ayrılarak bir gruba [Standart Akdeniz diyeti + sızma zeytinyağı], ikinci gruba [Akdeniz diyeti + karışık yemiş (badem, ceviz, fındık)] ve kontrol grubuna düşük yağ içerikli diyet uygulanmış.
Bu çalışmada uygulanan beslenme şeklinin antioksidan ve yangı-giderici etkileri nedeniyle beyin damarları üzerinde de yararlı olabilmesi söz konusudur. Bu hipotezden hareketle, bu uygulamanın algılama işlevleri, hafif algılama bozuklukları ve demans üzerinde ne derece etkili olabileceği, ne derecede koruyuculuk sağlayabileceği konusu yeni yayımlanan bir çalışmada araştırılmış.
Yukarıdaki araştırmaya katılan gönüllülerden 70-80 yaşları arasında olan ve yapılan sağlık kontrolleri ile damar hastalıkları gelişme riski yüksek olduğu belirlenen 522 kişi seçilerek üç gruba ayrılmış. Birinci gruba [Akdeniz diyeti + sızma zeytinyağı (haftada 11 porsiyon)], ikinci gruba [Akdeniz diyeti + karışık yemiş (günde 15 gram ceviz, 7,5 gram badem ve 7,5 gram fındık karışımı)] ve kontrol grubuna ise düşük yağ içerikli diyet uygulanmış. Deney 6,5 yıl sürdürülmüş. Deneyin başlangıcında ve her yıl düzenli olarak 14 maddelik standart bir anket ile gönüllülerin diyeti uygulama şekilleri izlenmiş; uygulanan protokolden habersiz uzman nörolog tarafından hafıza, dikkat, konuşma, vb. algılama testleri uygulanmış.
Anketlerin istatiksel değerlendirmesi ve çeşitli düzeltme faktörleri uygulanmasından sonra Akdeniz diyeti + sızma zeytinyağı uygulamasının algılama işlevlerinin korunması ve gelişmesi bakımından düşük yağ içerikli diyet uygulanan kontrol grubundan belirgin olarak daha etkili olduğu belirlenmiş. Özellikle görsel ve sözel hafıza değerlendirmesinde istatiksel olarak belirgin farklılık gözlemlenmiş. Akdeniz diyeti + karışık yemiş uygulamasının da kontrol grubuna kıyasla etkili bulunmasına karşılık sızma zeytin yağı ile uygulanan Akdeniz diyetinden daha az etkili bulunmuş. Görülen o ki, kalp-damar sağlığının yanı sıra beyin sağlığımız için de doymamış yağ asitleri ve antioksidan bileşenler bakımından zengin sızma zeytinyağı ve yemişlerin tüketilmesi, düşük yağ içerikli bir beslenme programından çok daha yararlı. Burada bir hususa dikkatinizi çekmek isterim. Araştırmalarda bir gruba normal Akdeniz diyetinin temel bir elemanı olan zeytinyağı yerine sızma zeytinyağı kullanılmış. Diğer gruba ise rafine zeytinyağlı normal Akdeniz diyetinin yanı sıra karışık yemişler verilmiş. Dolayısıyla algılama üzerinde gözlenen olumlu gelişmenin tamamen sızma zeytinyağına bağlı olduğu düşünülebilir.
Sonuç olarak sadece yaşlılıkta beyin sağlığının korunması için değil, çocukluktan, gençlikten başlayarak sızma zeytin yağı (extra virgin oil) kullanılması daha güçlü bir hafıza için yararlı görülüyor.
Martinez-Lapiscina EH, et al., 2013: Virgin olive oil supplementation and long-term cognition: the PREDIMED-Navarra randomized trial. J.Nutr Health Aging 17, 544-52.
Martinez-Lapiscina EH, et al., 2013: Mediterranean diet improves cognition: the PREDIMED-NAVARRA randomised trial. J. Neurol. Neurosurg. Psychiatry 84, 1318-25.
