İki haftadır oruç tutanlar için gerek akşam iftardan sonra içildiğinde mideyi rahatlatacak ve gerekse sabah sahurda içildiğinde daha rahat bir gün geçirmelerini sağlayabilecek çay önerilerinden bahsediyorum. Rezene çayı ve papatya çayından bahsedip de nane çayından bahsetmemek sanırım haksızlık olur.

Nane çayı, rezene ve papatya çayından biraz daha farklı bir konumda. Öncelikle yemeklerimizde kullandığımız nane ile (su nanesi; Mentha aquatica) ile şifa özelliği olan nane  (tıbbi nane; Mentha piperita) ya da diğer nane türleri (Antep nanesi, kır nanesi, it nanesi, yarpuz vd.) arasında gerek lezzet ve gerekse etki bakımından önemli farklılıklar söz konusu. Dolayısıyla kullanılan nane türü hedeflenen amaca göre önemlidir. Bilimsel kaynaklarda yer alan tedavi önerileri, aksi belirtilmedikçe, tıbbi nane olarak düşünülmelidir. Bu bakımdan nane çayından istenilen yararı sağlamak için kullandığınız nane çayının kaynağı önemli.

Tıbbi nanenin bilinen yararları büyük ölçüde uçucu yağının içerisinde bulunan mentol ve türevlerine bağlıdır. Bu bakımdan nane çayı hazırlanırken uçucu bileşenlerinin uçarak kaybolmasına yol açabilecek aşırı sıcak su ilavesi ya da çay suyunu kaynatmaktan kaçınmak gerekir. Tıbbi nane çayı hazımsızlık, mide krampları ve gaz şikayetlerinin giderilmesinde yararlıdır.  Gaz şikayetlerini giderici etkisi midenin üst tarafında yemek borusundaki kasları gevşeterek midedeki gazın çıkmasını sağlamasına bağlı olduğu düşünülmektedir. Bu bakımdan özellikle reflü şikayeti olanların tıbbi nane çayı kullanması önerilmez. Tıbbi nanenin spazm giderici etkili bileşeni de yine uçucu yağı içerisindeki mentoldür. Mentolün kalsiyum kanal antagonisti etkisine bağlı olarak düz kas hücrelerinin kasılmasını azalttığı ileri sürülmektedir. Mentolün gaz söktürücü ve spazm giderici özelliklerinin yanı sıra ödem giderici etkisi nedeniyle divertikülit şikayetlerinde yararlı olabileceği bildirilmektedir. Tıbbi nanenin yine safra artırıcı özelliği bulunmaktadır, dolayısıyla yağlı besinlerin sindirimini kolaylaştırmaktadır. Safra işlevleri üzerinde etkisi nedeniyle safra kesesi şikayetlerinin giderilmesinde, bazı durumlarda safra taşlarının eritilmesini sağladığı bildirilmektedir. Ancak safra taşı olanların taşın kanalı tıkaması riskine karşı dikkatli olması önerilir.

Tıbbi nane yağı

Tıbbi nane yağının temel bileşeni olan mentol nedeniyle etkisi nane yaprağı çayından daha farklıdır. Nane yağının bağırsak düz kaslarının kasılmasını hafifletmesi nedeniyle irite bağırsak sendromu (IBS)’nda yararlı etkili olabildiği bildirilmektedir. Ancak bu şekilde etkili olabilmesi için nane yağının bağırsaklarda çözünen özel kapsüller halinde verilmesi gerekir.

Nane yağı taşıyan kremlerin haricen ağrıyan yere sürülmesi artrit ve diğer kas ve kemik rahatsızlıklarında ağrının hafifletilmesi için yararlı olmaktadır. Burada hem ağrı uyarısını hafifleterek ve hem de lokal olarak kan akımının hızlanması suretiyle ağrı hissinin dağılmasını sağlamaktadır. Nane yağının koklanması bilhassa migren tipi ağrıların ve tansiyona bağlı baş ağrılarının hafifletilmesinde de etkili olabilmekte, ağrı kesici ilaç gereksinimi azaltılabilmektedir. Bu tip ağrılarda koklamanın yanı sıra alın ve şakakların nane yağı ile ovulması da daha iyi bir etki sağlayabilmektedir. Özellikle Nane yağı koklanması suretiyle ameliyat sonrası bulantıların hafifletilebildiği, bu hastalarda kullanılan kusmayı önleyici ilaçların miktarında azalma sağlanabildiği bildirilmektedir. Nane yağı uygulanmasında bir hususu hatırlatmakta yarar görüyorum. Nane yağının fazla miktarda ve çok sık kullanılması özellikle hassas cilt yapısına sahip kişilerde cilt ve mukoza üzerinde tahrişe yol açabilir.