Böbrekler, idrar yolu, mesane ya da üretra’da oluşan bakteri enfeksiyonu “Üriner sistem enfeksiyonu” olarak tanımlanır. Özellikle yaz aylarında en sık karşılaşılan sağlık sorunlarından biri olarak her yaş grubunda görülebilmektedir. Ancak vücut yapı nedeniyle riskin bayanlarda çok daha yüksek olduğu biliniyor. Tedavi edilmezse böbrekleri etkileyerek böbreklere kalıcı hasar verebilmekte, böbreklerin kaybına yol açabilmektedir. Bu bakımdan bilhassa, bu önemli riskkten haberi olmayan, küçük çocuklarda belirtilerin dikkatle izlenmesi gerekir. Diğer taraftan, yaşlı bireylerde eşlik eden diğer hastalıkların belirtileri ile karıştırılabildiğinden gözden kaçırılabilmektedir.
Enfeksiyona yol açan bakteri, tüm vakaların yüzde 80’inde koli basilidir (Escherichia coli). Tedavi amacıyla temel uygulama olarak antibiyotikler ve bazı üriner antsieptiik ajanlar reçetelenmektedir. Ancak antibiyotiklere karşı giderek artan direnç gelişimi nedeniyle uzun süreli kullanımlarda bile yeterli tedavi cevabı sağlanamamaktadır.
Üriner enfeksiyonların önlenmesi ve tedavisinde bazı bitkisel ürünlerin etkinliği klinik olarak insan deneyleri ile de ortaya konulmuştur. Bunların arasında en çok bilineni “kranberi” meyvesidir. Bitki ülkemizde yetişmiyor, meyvelerinin benzemesi nedeniyle maalesef, “yeterli bilgisi olmayan kişiler” tarafından yanlış olarak “kızılcık” olarak isimlendiriliyor. Ancak kızılcık”ın bu şekilde bir etkisi bulunmuyor. Kranberi (cranberry) Latince bilimsel adı ile “Vaccinium macrocarpon”, bazı Türkçe kaynaklarda tercüme anlamı ile “Büyük meyveli vaksinyum” ismi, ya da “turnayemişi” gibi yakıştırma isimler ile alıyor. Ben, yerel br bitkimiz olmadığı için Türkçe okunuşu ile “kranberi” olarak isimlendirilmesini tercih ediyorum. Dikkat: Kızılcık meyvesinin üriner enfeksiyonlar üzerinde hiçbir etkisi yoktur; böbreklerinizi kaybedebilirsiniz!
Kranberi meyvesinde temel etkili bileşenler olarak proantosiyanidinler (epikateşin dimerleri) ve meyve asitleri (askorbik asit, benzoik asit, kinik asit, sitrik asit, malik asit) bulunuyor. Kranberi meyvesinin suyu da meyve suyu olarak kullanılıyor, ancak meyve özütü kadar etkili değil. Çünkü meyvenin kabuğu ve tohumunda bulunan maddelerin birlikte etki göstermesi gerekiyor; halbuki meyve suyunda bu maddelerin oranı düşük kalıyor. Kranberi özütü içerisindeki Meyve asitleri idrarın asitliğini artırarak bakterilerin gelişimini önler (bakteriyostatik). Proantosiyanidinler ise koli basilinin üriner sistem içine yapışmasını önler. Son yıllarda Kranberinin bu etkisini nasıl gösterdiği de açıklandı; “Quorum sensing” aktivite. Kranberi bu suretle bakterilerin birbirleri ile iletişimlerini kesiyor, bakteriler birbirleri ile iletişime geçemediklerinden üriner sistem yüzeyine yapışabilmek için biyofilm oluşturamıyorlar. Bu suretle epitele yapışamayan bakteri idrar ile dışarı atılıyor.
Kranberi üriner sistem enfeksiyonlarında tek başına kullanılabildiği gibi antibiyotiklerle birlikte de uygulanabileceği bildiriliyor. Yeni klinik çalışmalarda kranberi ile birlikte uygulandığında antibiyotiğin daha düşük miktarda verilebilmesinin mümkün olabildiği gözlemlenmiş.
Sonuç olarak, sadece deniz mevsiminin geldiği önümüzdeki günler için değil, tüm yıl boyunca üriner sistem enfeksiyonları belirtilerine karşı bilinçli ve uyanık olmak, bilhassa küçük çocukları bu bakımdan takip etmek çok önemli.
