Kolin vücudumuzda hücre zarında bulunan fosfolipitlerin temel bileşeni olup sınırlı miktarda karaciğerde sentezlenmektedir. Ancak özellikle yoğun stres koşulları karşısında vücutta üretilen miktar yeterli olamadığından dışarıdan desteklenmesi gerekmektedir. Besin olarak yararlandığımız bitkilerde kolin yaygın olarak bulunmaktadır. En zengin kolin kaynağı dana karaciğeri ve yumurtadır, yine biftek zengin bir kaynaktır. Bitkisel kaynaklarda ise hayvansal kaynaklara oranla çok daha düşük oranda bulunur; bilhassa yer fıstığı ve karnabahar oldukça zengin bitkisel kaynaklardır.
Kolin bakımından yeterli bir beslenme sağlanamaması durumunda karaciğer işlevlerinde yetersizlikler ortaya çıkabilmektedir. Yaşam ve beslenme şeklimiz vücumuzdaki kolin miktarını önemli ölçüde etkileyebilmektedir. Sık alkollü içki tüketilmesi ya da kolin emilimini engelleyen pankreas veya bağırsak rahatsızlıkları karaciğerde kolin miktarını düşürmektedir. Diğer taraftan, folik asit bakımından fakir beslenme vücudun koline olan gereksinimini artırmaktadır. Vücutta folik asit metabolizmasını bozan bazı ilaçlar (antibiyotikler, aspirin, doğum kontrol hapları), süreğen hastalıklar (kansızlık, karaciğer hastalıkları, alkolizm, AIDS) ve B12 vitamini yetersizliği de kolin yetmezliğine yol açabilmektedir.
Yetersizlik belirtileri neler?
Karaciğer yağlanması, böbrek işlevlerinde bozulma, kısırlık, yüksek tansiyon, öğrenme güçlüğü ve hafıza sorunları kolin yetersizliğine bağlı olarak ortya çıkabilen başlıca sorunlar olarak bildirilmektedir.
Hangi Kolin desteği hangi miktarda alınmalı?
Günlük kolin gereksiniminin 400-500 miligram civarında olduğu bildirilmektedir. Besinler dışında kolin desteği olarak yararlanılan bir ürün olan lesitin başlıca fosfatidilkolin (yüzde 20 ile 90 arası) yapısındadır. Hayvansal (yumurta sarısı) ve bitkisel kaynaklı (soya, ayçekirdeği, turp tohumu) lesitinlerin bileşimleri farklıdır. En yaygın kullanılan lesitin soya kaynaklı olup yüzde 20 civarında fosfatidilkolin içerir ve doymamışlık bakımından daha zengindir. Eğer lesitin olarak alınıyorsa günde 2-10 gram civarında alınması önerilmektedir.
Beyin işlevleri üzerinde etkili mi?
Beyinde asetilkolin seviyesindeki azalmanın bunama (Alzheimer) ve demans gibi riskleri artırdığı bilinmektedir. Dolayısıyla bu gibi risklerin azaltılması veya hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için beyinde asetilkolin miktarının artırılması önemlidir. Bu bakımdan güncel uygulamalar asetilkolinin enzimatik yıkımının önlenmesine ya da kolin ve lesitin desteği ile sentezinin artırılmasına dayanmaktadır. Ancak mevcut bilimsel çalışmalar bu konuda net bir yorum yapılabilmesini sağlayamamaktadır. Kanımca Alzheimer veya demans gibi çok sayıda etkene bağlı olarak uzun bir süreçte gelişen ve geri döndürülmesi mümkün olmayan hastalıklardan korunmak için alınacak her önlem son derece önemli.
Karaciğere yararlı
Lesitin desteğinin karaciğer işlevleri üzerinde etkisi dikkati çekmektedir. Karaciğerde viral hepatit ve özellikle alkol tüketimine ya da alkol dışı etkenlere bağlı karaciğer yağlanması ve karaciğer hücre hasarının onarımından yararlı olabileceği bildirilmektedir.
Kalp ve damar hastalıklarındaki rolü nedir?
Lesitin desteğinin kan lipit işlevleri üzerinde etkili olabileceği ileri sürülmektedir. Lesitinin trigliserit ve kötü (LDL) kolesterolü düşürürken iyi (HDL) kolesterolü artırdığı ve bu suretle kalp krizi riskini azaltabileceği düşünülmektedir. Brezilya’da 30 yüksek kolesterol hastasında (58-70 yaşları) yürütülen (plasebo kontrollü, çift körlü) bir yeni çalışmada iki ay soya lesitini verilmesi ile total kolesterol seviyesinde yüzde 42 ve LDL kolesterol seviyesinde ise yüzde 56 azalma sağlandığı bildirilmektedir. Bu son çalışma şimdiye kadar kolesterol hastalarındaki etkisi üzerinde yapılan tartışmalara bir açıklık kazandırması bakımında önemli. Hiç şüphesiz bu konuda daha kapsamlı klinik çalışmalar gerek duyulmaktadır.
Sonuç olarak kolin vücudumuzun temel yapıtaşlarından biri. Eğer besinlerimizle yeterince karşılayamıyorsak, ya da bazı sağlık risklerini önlemek istiyorsak soya lesitin vücut tarafından daha kolaylıkla yararlanılabilen ve güvenilir bir seçenek.
