Tüm dünyada halk arasında bitkisel ürünlerin en yaygın kullanıldığı alanların başında tip-2 şeker hastalığı gelmektedir. Şeker hastaları, hastalığın yol açabileceği önemli sağlık sorunlarından korunmak için sürekli kullanmak zorunda oldukları ilaçların yerine ya da şeker ilaçlarının etkisini desteklemek üzere yardımcı olarak bitkisel ürün seçeneklerine ilgi göstermektedir. Yaban mersini (İngilizce popüler adı ile Bilberry)’nin antosiyaninler bakımından zengin koyu siyahımsı renkli meyveleri diğer polifenolik yapıda bileşikler gibi kuvvetli antioksidan etkilidir. Meyveleri yüzlerce yıldır şeker hastalığı gibi oksidatif doku hasarının yol açtığı hastalıkların önlenmesi ya da şikâyetlerin hafiflemesinde kullanılmaktadır. Hatırlarsanız, daha önce İkinci Dünya Savaşı sırasında gece bombardımanlarına çıkan Müttefik Kuvvetleri pilotlarının gece görüşlerini artırmak için yaban mersini meyveleri yediklerinden bahsetmiştim.
İngiltere’de yapılan ve sonuçları yeni açıklanan bir çalışmanın sonuçları uygun diyet kontrolü ile birlikte standardize yaban mersini özütü taşıyan kapsüllerin kullanılması ile tip-2 şeker hastalarında diyabet ilaçlarına fazla ihtiyaç duyulmadan kan şekeri kontrolünün sağlanabileceğini gösteriyor.
Bilimsel kriterlere uygun (randomize, çift-körlü, plasebo kontrollü, çapraz-döngülü) olarak tasarlanan klinik çalışma 57-67 yaşları arasında ve fazla kilolu/şişman (vücut-kütle indeksi 26-34 kg/m2) sekiz tip-2 diyabet hastasında yürütülmüş. Katılan kişilerin üç gün süreyle düşük bitkisel içerikli diyet uygulaması istenmiş ve bu süredeki besinleri kaydedilmiş. İki gruba ayrıldıktan sonra bir gruba 50 gram taze yaban mersini meyvesine eşdeğer standardize edilmiş yaban mersini özütü (470 miligram) taşıyan kapsül, diğer gruba ise sadece etkisiz selüloz taşıyan kapsüller (boş ilaç) verilmiş. Bu uygulamadan sonra 10-12 saat aç bırakılan bireylerde oral glikoz testi (ağızdan şeker yüklemesi) uygulanmış. Kişilerde çeşitli biyokimyasal testler uygulanmış. İşlem iki haftalık temizlenme sürecinden sonra çapraz döngülü olarak tekrarlanmış. Yani daha önce boş ilaç verilen gruba yaban mersini özütü, özüt verilen gruba ise boş ilaç verilerek ölçümler yapılmış.
Sonuç olarak yaban mersini özütünün boş ilaç verilen gruba göre kan şekerini ve plazma insülin seviyesini yüzde 18 oranda düşürdüğü gözlemlenmiş. Bu etkinin 3 saat sonra en yüksek belirginliğe erişmesi, etkili bileşenlerin mide-bağırsak sisteminde bir dönüşüme uğradıktan sonra etkili hale geçtiğini düşündürüyor.
Araştırma sonuçları yaban mersini yoğun özütünün sadece tip-2 şeker hastalarında değil, insülin direnci, metabolik sendrom vb. durumlarda da kan şekeri kontrolünün sağlanması bakımından yararlı olabileceğini gösteriyor. Bu konuda bir hatırlatma yapmak isterim. Maalesef benzerliği nedeniyle birçok siyah/kırmızı renkli meyve yanlışlıkla yaban mersini olarak adlandırılıyor ve piyasada bu isimlerle satılıyor. Etkili olabilmesi için doğru ürünün seçilmesi önemli.
Hoggard N., et al., 2013: A single supplement of a standardised bilberry (Vaccinium myrtillus L.) extract (36% wet weight anthocyanins) modifies glycaemic response in individuals with type 2 diabetes controlled by diet and lifestyle. J.Nutr.Sci. 2013;2:e22. Doi:10.1017/jns.2013.16.
