Yemeklerimiz vazgeçilmez lezzet öğesi “baharatlar”. Günlük olarak sıklıkla tüketildikleri için sağlık için yararlarına yönelik deneysel bulgular diğer bitkisel ürünlere kıyasla çok daha fazla dikkati çekiyor. İnsanlar yemeklerinde lezzet yanında sağlığı için yarar sağlayabilecek baharatların hangileri olduğunu merak ediyor. Çok sayıda bilimsel çalışmada çeşitli baharatların vücut işlevleri için yararlarını ortaya koyan deneysel bulgular yayımlanıyor. Baharatların hemen hepsinin ortak özelliği değişen seviyelerde antioksidan etki göstermeleri. Bir çok kronik hastalığın başlıca etkenleri arasında oksidatif hasar önemli rol oynadığı için antioksidan etkili maddeler son yılların en dikkati çeken konuları arasında. Amerikan Tarım dairesi (USDA) gıdaların antioksidan etkilerini deneysel yöntemlerle (ORAC) inceleyerek bir veri tabanında topladı. Yapılan antioksidan etki sıralamasında baharatlar en üst sıralarda yer alıyor. İstedeki en etkili baharatların şeker ve lipit metabolizması ile yangı tepkimelerinde etkili olduğu görülüyor.
Amerika’da yapılan küçük ölçekli bir klinik çalışmanın sonuçları geçen ay yayımlandı. Çalışmada 30-65 yaşları arasında sigara kullanmayan, herhangi bir ilaç kullanmayan altı sağlıklı erkek gönüllüye yüksek antioksidan etkili baharat karışımı (ondört gram) ile lezzetlendirilmiş tavuk yemeği içeren bir diyet menüsü verildikten sonra alınan kan örneklerinde plazma antioksidan kapasitesi (ORAC, demir-redükleyici antioksidan etki, total tiyol) ve kan şekeri ve lipit değerleri değerlendirilmiş. Aynı deney grubuna bir hafta sonra bu defa aynı tavuklu diyet menüsü baharat ilave edilmeden verilmiş. Sonuçların daha net yorumlanabilmesi için gönüllülerin bu son uygulamadan 48 saat öncesinden başlayarak antioksidan etkisi olabilecek herhangi bir besin almaması istenmiş.
Yapılan değerlendirmede baharat içerikli yemeğin baharat içermeyen yemeğe oranla yemek sonrası (postprandiyal) insülin ve trigliserit seviyelerini bir şekilde düşürdüğü görülmüş. İnsülin seviyesinde yüzde 21 ve trigliserit seviyesinde ise yüzde 31 daha düşük bir seviye sağlanırken, glukoz seviyesi üzerinde bir etkisi bulunmadığı bildirilmektedir. Diğer taraftan, baharatlı yemeğin kolesterol düzeyleri (total ve HDL) üzerinde herhangi bir etkisi gözlenmemiştir.
Baharatların sağlık için yararlarına ilişkin yapılan deneysel ve klinik çalışmalardan daha önce de yazılarımda sık sık bahsetmiştim. Baharatlar yemeklerimizde farklı lezzetler yaratmalarının yanı sıra özellikle yemeklerin sindirimine yardımcı olmakta, bağışıklık sisteminin düzenlenmesi, kanserler, kalp ve damar rahatsızlıklarından korunma ve tedavisinde önemli rol oynamaktadır.
